W toku prowadzenia działalności może się jednak okazać, że dotychczasowa forma zorganizowania jest niewystarczająca i działa hamująco na jej dalszy rozwój. Czy istnieje wyjście z tej sytuacji oraz co należałoby zrobić?
Rosnący zakres odpowiedzialności
Wraz z rozwojem prowadzonej działalności, zawiązywaniem coraz to nowych kontraktów, w konsekwencji poszerzaniem grona klientów i partnerów biznesowych, poza co do zasady rosnącym zyskiem, istotnie zwiększa się również zakres odpowiedzialności, którą ponosi przedsiębiorca. Wskazanym jest tym samym zabezpieczenie jego interesów na wypadek cudzych błędów oraz niepowodzeń biznesowych.
Zorganizowanie w formie jednoosobowej działalności gospodarczej co do zasady nie gwarantuje takich możliwości, determinując ponoszenie przez przedsiębiorcę pełnej i nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania, które zaciągnął w ramach swoich aktywności, a także za wszelkie spoczywające na nim obowiązki, całym posiadanym majątkiem.
W sposób bezpośredni wpływa to również na wiarygodność przedsiębiorcy względem przyszłych kontrahentów, którzy to boją się współpracy z „małymi firmami”.
Przekształcenie to rozwiązanie?
Uwzględniając powyższe, decyzja o przekształceniu staje się jak najbardziej zasadna. Należy jednak dobrze rozważyć zamierzone kroki, w tym w szczególności ich przyszłe skutki. Będą one bowiem daleko idące, choć nie nieodwracalne.
Najkorzystniejszym dla przedsiębiorcy jest przeprowadzenie procesu przekształcenia na zasadach sukcesji ogółu praw i obowiązków złączonych w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, które to zostaną przeniesione na nowy podmiot, z uwzględnieniem ich pełnej kontynuacji.
Pozwala to zapobiec sytuacji, w której po dokonaniu przekształcenia przedsiębiorca bezpowrotnie utraci wszelkie posiadane dotychczas uprawnienia, szczególnie koncesje i zezwolenia, a także bazę klientów, których ponowne uzyskanie będzie co najmniej pracochłonne, a dodatkowo kosztowne. Nie spowodowałoby to poprawienia kondycji przedsiębiorstwa, zoptymalizowania jego wewnętrznych procesów i stworzenia nowych szans rozwoju, a wręcz przeciwnie – sparaliżowałoby dotychczasową działalność, a w konsekwencji przedsiębiorca czasowo utraciłby możliwość jej wykonywania.
Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej może nastąpić w jednym z 3 modeli, których zastosowanie należy rozważyć:
1. Przekształcenie w jednoosobową spółkę z o.o., która to następnie może ulec dalszym przekształceniom.
2. Wniesienia całego przedsiębiorstwa jednoosobowej działalności do nowej spółki – sp. z o.o. lub np. spółki komandytowej.
3. Stopniowe wygaszanie jednoosobowej działalności na rzecz nowo powstałej spółki.
Jednoosobowa spółka z o.o.
Rozwiązanie to ma istotne zalety, przy tym jako jedyne zostało literalnie wyrażone w regulacji Kodeksu Spółek Handlowych. Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą może dokonać jej przekształcenia w jednoosobową spółkę z o.o., które staje się skuteczne z datą wpisu spółki. do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Dotychczasowy przedsiębiorca staje się jedynym wspólnikiem przekształconej spółki.
Istotnymi zaletami tego sposobu przekształcenia jest fakt, że nie wpływa on na istniejące umowy zawarte przez dotychczasowego przedsiębiorcę. W jego miejsce jako strony umowy, z mocy prawa wchodzi nowo powstała spółka z o.o. Wyłącza to konieczność zawierania umów ponownie, a także ich aneksowania. Co ważne, kontrahent nie musi wyrażać zgody na wejście spółki z o.o. w prawa przekształcanego przedsiębiorcy. Sytuacji tej nie zmienia nawet zastrzeżenie w umowie zakazu tzw. cesji.
W sposób tożsamy realizowane jest przejście na nowo powstałą spółkę dotychczasowych uprawnień o charakterze administracyjno-prawnym – koncesji, zezwoleń, ulgi, bądź inne decyzje. Co do zasady „przechodzą one automatycznie” na podmiot powstały w wyniku przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej, pamiętajmy jednak o istniejących w tym zakresie wyjątkach. Niweluje to potrzebę ponownego występowania do urzędów z wnioskiem o wydanie nowych decyzji, tym samym umożliwia niezakłóconą kontynuację działalności.
Wielokrotnie powtarza się również slogan, jakoby relatywnie największą korzyścią przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością była ta właśnie ograniczona odpowiedzialność. Wspólnik spółki nie odpowiada za zobowiązania spółki, jest ona ograniczona do wysokości wniesionego kapitału zakładowego.
Korzyść ta, w przypadku jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością jawi się jednak jako pozorna. Skoro bowiem występuje w niej tylko jeden wspólnik, co do zasady zostaje on również powołany na jedynego członka zarządu, tym samym w dalszym ciągu ponosi pełną i nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.
Dodatkowo warto zaznaczyć, że sukcesja praw i obowiązków nie zwalnia z zobowiązań powstałych przed przekształceniem. Dotychczasowy przedsiębiorca odpowiada solidarnie ze spółką za długi związane z prowadzoną działalnością̨ gospodarczą przez 3 lata, licząc od dnia przekształcenia.
Z tych też względów istnieje możliwość późniejszego przekształcenia sp. z o.o. w inną spółkę, aktualnie najczęściej wybieraną jest spółka komandytowa, zaś po podwójnym opodatkowaniu jej przychodów, także spółka jawna.
Wniesienie przedsiębiorstwa jako wkładu
W normatywnym rozumieniu, przedsiębiorstwo stanowi zorganizowany zespół składników materialnych (urządzenia, maszyny, nieruchomości) oraz składników niematerialnych (np. koncesje, know-how) wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej. Składniki te tworzą zorganizowaną całość. W tej też formie mogą zostać wniesione do nowo utworzonej spółki w drodze jednej czynności prawnej jako wkład niepieniężny (aport).
Odnosząc się jednak do każdego z nich należy zastrzec, że składniki majątku przedsiębiorcy jako całość przechodzą jednorazowo na nową spółkę. Zezwolenia, koncesje i inne decyzje administracyjne, co do zasady nie przechodzą na spółkę, do której wnoszone jest przedsiębiorstwo. Wszelkie wyjątki w tym zakresie mogą wynikać z przepisów szczególnych. W tej sytuacji, po dokonaniu przekształcenia, niezbędne jest ponowne wystąpienie o wydanie posiadanych dotychczas zezwoleń, koncesji i decyzji administracyjnych, co czasowo ogranicza wykonywanie działalności gospodarczej i wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów.
Wygaszanie jednoosobowej działalności gospodarczej
Ostatnie z omawianych rozwiązań, choć daje efekt w postaci zmiany formy prawnej prowadzonej działalności, jest niewątpliwie najbardziej pracochłonne. W odróżnieniu bowiem od wynikającego z przepisów Kodeksu Spółek Handlowych klasycznego model przekształcenia, a także modelu aportowego, przy jego zastosowaniu nie dochodzi do automatycznego i jednoczesnego przejęcia wszystkich praw i obowiązków przedsiębiorcy, zaś dla swojej skuteczności wymaga on wielu osobnych czynności prawnych.
Nowopowstała spółka stanowi odrębny od jednoosobowej działalności gospodarczej podmiot, który to stopniowo wstępuje w stosunki gospodarcze i prawne, w których uczestniczył do tej pory przedsiębiorca. Z tych też względów, w realizacji tego rozwiązania nie dochodzi do automatycznego i jednoczesnego przejęcia wszystkich praw i obowiązków przedsiębiorcy. Przeniesienie składników majątku przedsiębiorstwa wymaga bowiem wielu osobnych czynności prawnych.
Rodzi to daleko idące skutki, na które zasadnym jest zwrócić uwagę. Nowo powstała spółka musi na nowo zawrzeć umowy z dotychczasowymi kontrahentami przedsiębiorcy, a przedsiębiorca musi dotychczasowe umowy rozwiązać. Procedurę tę można uprościć dokonując zmiany podmiotowej za pośrednictwem umowy cesji praw i obowiązków. W każdym przypadku kontrahent musi jednak wyrazić zgodę na „wejście” w miejsce przedsiębiorcy nowej spółki, czemu obok zgody, może towarzyszyć również jej brak.
Uzyskane przez przedsiębiorcę w ramach prowadzonej dotychczas jednoosobowej działalności gospodarczej decyzje administracyjne, w tym koncesje i zezwolenia nie przechodzą na nowo utworzoną spółkę. Koniecznym jest ponowne wystąpienie z wnioskiem o ich wydanie, tym samym poniesienie stosownych kosztów oraz poświęcenie czasu.
Jako że dokonana czynność zostanie zakwalifikowana jako sprzedaż przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części, kupujący będzie obowiązany uiścić z jej tytułu 23% VAT. Opodatkowaniu tym podatkiem podlega bowiem każda transakcja sprzedaży składnika majątku, nawet jeśli przedsiębiorcy przy jego zakupie nie przysługiwało prawo jego odliczenia. Nowo utworzona spółka będzie uprawniona do odliczenia podatku naliczonego w związku z zakupem od jednoosobowej działalności gospodarczej składników majątkowych.
Podsumowanie
Uwzględniając powyższe, nietrudno nie zgodzić się z twierdzeniem, że procedura przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę prawa handlowego jest procesem złożonym, przy tym wymaga indywidualnej analizy sytuacji gospodarczej i finansowej przedsiębiorstwa, które miałoby zostać mu poddane. Umożliwi to wybór najlepszej formy dla przeprowadzenia całego procesu.
Wydaje się jednak, że w obecnym czasie licznych zmian gospodarczych, zapowiadanych zmian podatkowych, które skupią się w szczególności wokół aktywności podejmowanych w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, przekształcenie rozwijającego się przedsiębiorstwa w spółkę prawa handlowego, tym samym nadanie mu pewnego szkieletu jest „grą wartą świeczki”.
Plusy płynące z dokonanych zmian znacząco przewyższają powstałe z tego tytułu koszty, które to plusy, jeśli nie na początku, docenimy po latach prowadzenia działalności. W biznesie obok wpływów istotne jest bowiem także bezpieczeństwo. Z tych też względów w procesie przekształceniowym zalecane jest skorzystanie z porad i usług profesjonalisty – prawnika, posiadającego doświadczenie w omawianej materii.
Autor: Milana Krzemień, Partner Zarządzający KZ
Warszawska Izba Gospodarcza ul. Świętokrzyska 30/157, 00-116 Warszawa