W normalnych warunkach odcień barwy diamentów „ kameleonów” jest zazwyczaj szaro-żółtawo-zielony (oliwkowy) do szarawo-zielonkawo-żółtego
Typowy odcień barwy diamentu „kameleona”. www.leibish.com
Jednak po podgrzaniu do temperatury ok. 150°C – lub wystawieniu na działanie światła po dłuższym przechowywaniu w ciemności – następuje niezwykła przemiana odcienia barwy. Diamenty kameleonowe chwilowo zmieniają barwę z jasno zielonkawej na zielonkawo-żółtą
Jasno zielonkawo diament kameleonowy w temperaturze pokojowej (po lewej) i po podgrzaniu do 150°C (po prawej). www.gia.edu
lub barwę zielonkawą na brązowożółtą
Diament kameleonowy po podgrzaniu zmienia barwę z zielonkawej (po lewej) na brązowożółtą (po prawej). www.gia.ed
PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA EFEKTU
Diamenty nazywane „kameleonami”, czyli kamienie reagujące na zmianę temperatury (termochromy) lub typ oświetlenia (fotochromy), są domieszkowane wodorem. Defekty wywołane obecnością atomów wodoru w diamentach naturalnych i syntetycznych współwystępują zwykle z atomami azotu, które tworzą centra barwne typu N3 (trzy atomy azotu otaczające w jednej płaszczyźnie jeden atom węgla). Związane z wodorem dwa szerokie pasma absorpcji obejmujące zakres 620–860 nm, w połączeniu z absorpcją atomów azotu w niebieskiej części widma (tzw. „system 415,2 nm”), wywołują szarozielony do brązowo zielonego odcień barwy.
RODZAJE „KAMELEONÓW”
Wyróżnia się dwa rodzaje diamentów kameleonowych:
□ Wykazujące termochromową (pod wpływem temperatury) i fotochromową (pod wpływem światła) zmianę barwy, zwane „klasycznymi”. Zmiana barwy diamentów związana jest z obecnością atomów wodoru w połączeniu z pasmem 480 nm, które jest związane z izolowanymi pojedynczymi atomami azotu w postaci centrów typu A (ugrupowania par azotu) i centrów typu C (pojedyncze, izolowane i bezładnie rozmieszczone atomy azotu).
□ Wykazujące tylko termochromową (pod wpływem temperatury) zmianę barwy, zwane „odwróconymi”. Zmiana barwy diamentów związana jest wyłącznie z obecnością atomów wodoru.
Niektóre z tych niezwykłych diamentów wykazują zmianę odcienia barwy przez ponad 15 minut. Diamenty kameleonowe wykazują także żółtą fosforescencję po ekspozycji na krótkofalowe promieniowanie UV, nawet przez godzinę po wyłączeniu źródła światła.
RESUME
Większość diamentów „kameleonów” ma masę w przedziale 0,50-1,00 ct, chociaż zdarzają się kamienie o masie do 4,00 ct. Rzadkość występowania tego typu diamentów związana jest z incydentalną obecnością atomów wodoru w strukturze diamentów.
Ceny powyższych diamentów są mocno zróżnicowane, w zależności od formy szlifu, czystości oraz odcienia, jednolitości i intensywności barwy. Przykładowo diament o szlifie łezki i masie 1,04 carat, intensywnej barwie i czystości VS2, z wyraźnym efektem zmiany barwy i certyfikatem GIA, był oferowany przez firmę Leibish za 24 300 USD. Diamenty „kameleony” nie są typowymi diamentami inwestycyjnymi lecz bardziej kamieniami kolekcjonerskimi, na których także można zarobić w pewnej perspektywie czasowej.
dr Tomasz Sobczak
