Pierwsze wzmianki o nim pojawiły się w 1570 roku, kiedy to francuski ambasador w Turcji Nicolas Harlai, właściciel dóbr w Sancy, kupił kamień w Konstantynopolu. Razem z nim nabył inny, podobny kamień nazwany małym Sancy (Beau Sancy – https://blog.michelson.pl/2015/11/21/najslynniejsze-diamenty-swiata-beau-sancy/)
Nicholas Harlai, finansista i dyplomata, po powrocie na francuski dwór zabrał diament ze sobą i pożyczył go królowi Henrykowi III. Francuski monarcha u nas jest lepiej znany jako Henryk Walezy, władca elekcyjny, który po kilku miesiącach porzucił tron polsko-litewski, by objąć władzę we Francji po przedwczesnej śmierci brata Karola IX. Henryk III wstydził się przedwczesnej łysiny, którą ukrywał pod wyszukanymi nakryciami głowy, zdobionymi drogimi kamieniami, w tym imponującym Sancym.
Nicholas Harlai szybko awansował na królewskim dworze, został między innymi ministrem finansów, a diament nazwany jego imieniem został użyty do sfinansowania wydatków następnego króla. Henryk IV Bourbon użył go jako zastawu pod najem żołnierzy zaciężnych. Podczas przekazywania kamienia bohaterstwem wykazał się posłaniec. Mężczyzna, ścigany przez złodziei, zaginął. Harlai przekonany o lojalności sługi nakazał poszukiwania jego ciała i rzeczywiście kamień odnaleziono w żołądku zamordowanego.
Na przełomie XVI i XVII wieku kamień zawędrował na kilkadziesiąt lat do Anglii, po tym jak Nicholas Harlai sprzedał go królowi Jakubowi I Stuartowi. W spisie inwentarza Londyńskiej Tower z 1605 roku znajduje się krótki opis diamentu, w którym autor pisze o „cudney urody kamieniu, misternie cientym, zakupionym od Sancy’ego”. Pod koniec XVII wieku diament powrócił do Francji. Według jednej wersji zabrał go ze sobą do Francji Jakub II Stuart po przegranej bitwie pod Boyne i odsprzedał Ludwikowi XVI za 25 tysięcy funtów. Według innej wersji diament zabrała do Francji wdowa po Karolu I Stuarcie, królowa Henrietta i zastawiła razem z innymi kamieniami za 460 tysięcy liwrów. Kosztowności odkupił i przekazał Ludwikowi XVI kardynał Mazarin.
Diament Sancy, podobnie jak inne precjoza, został skradziony z Garde Meuble (królewskiego skarbca) w 1792, po wybuchu Rewolucji Francuskiej. Kamień ponownie pojawił się w 1828 roku, kiedy to od anonimowego francuskiego sprzedawcy odkupił go rosyjski hrabia Antoli Demidow. Później Sancy zmieniał kilka razy właściciela, by w roku 1867 pojawić się na Wystawie Światowej w Paryżu. Właściciel, paryski jubiler G. Bapst wyceniał wtedy jego wartość na milion ówczesnych franków.
W 1906 roku diament kupił brytyjski arystokrata amerykańskiego pochodzenia William Waldorf Astor. Sancy był prezentem ślubnym dla syna i ostatecznie trafił w ręce jego żony Nancy Langhorne. Późniejsza lady Astor w czasie uroczystości państwowych zakładała tiarę, w którą oprawiony był Sancy. Kamień ostatecznie został odsprzedany przez rodzinę Astorów Muzeum w Luwrze za cenę miliona dolarów i tam się obecnie znajduje. W 1964 był jedną z głównych atrakcji wystawy pt. Dziesięć wieków francuskiej biżuterii.
żródło:blog.michelson.pl
